به گزارش پایگاه خبری آهن‌نیوز، ظرفیت‌های ایران در زمینه منابع‌معدنی و انرژی زمینه توسعه زنجیره ارزش فولاد را به‌ویژه در دهه‌های اخیر فراهم کرده است؛ به‌نحوی‌که در حال حاضر ایران در جایگاه دهمین فولادساز بزرگ دنیا قرار دارد و علاوه بر تامین نیاز داخل، امکان صادرات فولاد و محصولات فولادی را به بازارهای جهانی پیدا کرده است. روند رو به رشد تولید فولاد نیازمند ارتقای سهم صادرات فولاد و محصولات فولادی در بازار جهانی است.
فولادسازی در رده صنایع مهم و اثرگذار بر اقتصاد ایران است. این صنعت از معدن آغاز می‌شود و تا تولید محصولات نهایی و پیشرفته متعددی ادامه می‌یابد.
توسعه صنعت فولاد کشور با نگاه صادراتی همراه است و اکنون ایران در جایگاه دهمین فولادساز بزرگ دنیا قرار دارد.
چنانچه از تمام ظرفیت‌های احداث‌شده در این صنعت به‌درستی بهره گرفته شود، ایران در رتبه هفتمین فولادساز بزرگ دنیا قرار خواهد گرفت. بااین‌وجود نمی‌توان به تحقق اهداف توسعه‌ای در این صنعت امید داشت.
موانع پیش‌روی تولید حداکثری کدام‌ها هستند؟
موانع بسیاری در روند فعالیت فولادسازان کشور قرار دارد که در عمل آینده این صنعت را تحت‌تاثیر منفی قرار می‌دهد. تولید ۵۵ میلیون تنی فولاد در افق سال ۱۴۰۴ برنامه‌ای است که تاکید فراوانی بر اجرای آن وجود دارد؛ اما در عمل با مشکلاتی همراه است.
کمبود نقدینگی، عدم‌استقبال و مشارکت بخش خصوصی، مشکل در گشایش اعتبارات اسنادی، محدودیت‌های ناشی از تحریم ایران، تورم افسارگسیخته حاکم بر اقتصاد ما، افزایش نرخ ارز و نداشتن زیربنا و زیرساخت‌های مناسب از قبیل حمل‌ونقل جاده‌ای، ریلی و دریایی و حامل‌های انرژی (آب، برق و گاز)، تحقق اهداف این صنعت را با اماواگر روبه‌رو کرده است.
توسعه زیرساخت حمل و نقل، از ضروریات توسعه
باتوجه به حجم بالای جابه‌جایی موردانتظار در زنجیره فولاد به‌ویژه پس از تحقق احتمالی اهداف این صنعت در افق ۱۴۰۴، توسعه حمل‌ونقل ریلی، ضرورتی برای تداوم فعالیت در این بخش است. حمل ریلی برای جابه‌جایی‌های بار به‌ویژه در مسافت‌های طولانی به‌دلیل کاهش مصرف انرژی، ایمنی بالا و آلایندگی کمتر محیط‌زیست به‌لحاظ مصرف سوخت فسیلی کمتر و همچنین نرخ تمام‌شده پایین‌تر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، اما در حال حاضر سهم حمل ریلی از جابه‌جایی بار کشور محدود و بانظر به نیازمندی قابل‌توجه این بخش به سرمایه‌گذاری، بعید است که نیاز کشور برای جابه‌جایی ریلی موردانتظار، به‌میزان ۵۵ میلیون تن فولاد تا سال آتی، تامین شود.
زیرساخت جاده‌ای در شرایطی که ایران با کمبود راه‌آهن و واگن روبه‌رو است، جایگزین اصلی برای حمل ریلی است. در حال حاضر ۸۰ درصد حمل‌ونقل کشور از طریق جاده‌ها در حال انجام است. اما پیش‌بینی‌های انجام‌گرفته برای حمل‌ونقل جاده‌ای در افق سال ۱۴۰۴ حدود ۱۱۳ هزار کیلومتر است که سهم حمل‌ونقل جاده‌ای صنعت فولاد حدود ۸۶ هزار و ۴۵۹ کیلومتر با ظرفیت حمل ۹۰ میلیون تن بار را از این میزان شامل می‌شود. بدون تردید تحقق این هدف بدون تامین به‌موقع منابع موردنیاز امکان‌پذیر نخواهد بود.
آب، مهم‌ترین منبع زیرساختی کشور
در ادامه باید تاکید کرد که آب یکی از مهم‌ترین منابع زیرساختی هر کشور به‌ویژه در زنجیره ارزش فولاد است. از آنجا که ایران در زمره کشورهای خشک و نیمه‌خشک جهان قرار دارد، بنابراین بهره‌برداری از منابع آب باید با حساسیت و برنامه‌ریزی دقیق انجام گیرد.
یکی از راهکارهای مهم برای تامین آب مصرفی صنعت فولاد، احداث این صنایع در مناطق ساحلی کشور است، اما تعداد زیادی از کارخانه‌های تولید فولاد کشور از جمله طرح‌های هشت‌گانه فولادی، در مناطق خشک کشور احداث شده‌اند.
در حال حاضر همین جانمایی اشتباه نیز، تامین آب صنایع فولاد را با مشکلاتی روبه‌رو کرده است. پیش‌بینی می‌شود این چالش هر سال جدی‌تر شود و در عمل روند تولید در این زنجیره را تحت‌تاثیر منفی قرار دهد.
انرژی، مهم‌ترین عامل رقابت‌پذیر کردن فولاد
نرخ پایین انرژی باتوجه به روش‌های تولید فولاد، یکی از عوامل مهم در رقابت‌پذیر کردن صنعت فولاد ایران است. طبق پیش‌بینی‌های انجام‌گرفته میزان انرژی الکتریک موردنیاز برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد، برابر ۴۶ هزار و ۲۱۰ میلیون کیلووات ساعت است، همچنین برای تحقق تولید ۵۵ میلیون تن فولاد خام، مصرف گاز طبیعی در این زنجیره به ۲۰.۳ میلیارد مترمکعب خواهد رسید.
برای تامین این میزان گاز در بخش صنعت فولاد، به برنامه‌ریزی برای گسترش اکتشافات منابع گازی، توسعه و بهره‌برداری از فازهای جدید میادین گازی کشور و همچنین توسعه خطوط انتقال گاز و افزایش توان انتقال گاز نیاز است.
توسعه نگاه صادراتی، عامل رونق بازار
در ادامه باید خاطرنشان کرد سهم قابل‌توجهی از فولاد تولیدشده در کشور، مازاد نیاز بازار داخلی است و باید صادر شود و تحقق این هدف، نیازمند نگاه صادراتی به این زنجیره است. کمتر از ۴۰ درصد طرح‌های فولادی در کنار سواحل آبی و مابقی ظرفیت تولید فولاد در مناطق بی‌آب کشور قرار دارند که این امر می‌تواند در کنار ایجاد مشکلاتی برای تامین آب موردنیاز صنعت فولاد، هزینه‌های حمل‌ونقل به پورت‌های صادراتی را با افزایش چشمگیر همراه کند.
علاوه‌براین، در بنادر جنوبی کشور کشتی‌هایی با ظرفیت ۶۰ هزار تن امکان پهلوگیری دارند. این در حالی است که در بنادر سایر کشورهای منطقه مانند عمان، کشتی‌های چندصد هزار تنی پهلوگیری می‌کنند. به‌این‌ترتیب، صادرات فولاد ایران به‌مراتب گران‌تر و غیراقتصادی‌تر خواهد بود.
حال به تمام مشکلات یادشده تحریم، نبود تعاملات بانکی جهانی و همچنین تغییرات هرروزه سیاست‌گذاری را هم که سدی جدی در مقابل صادرات هستند، باید افزود.
محاسبات انجام‌شده حکایت از آن دارد که در صورت رسیدن به تولید ۵۵ میلیون تنی فولاد، ذخایر باقیمانده سنگ‌آهن کشور، تنها جوابگوی حدود ۹ سال تولید بعد از افق سال ۱۴۰۴ است، بنابراین فعالیت‌های اکتشافی با هدف شناسایی ذخایر سنگ‌آهن جدید، ضرورتی جدی برای تداوم تولید در این زنجیره خواهد بود.
باتوجه به تمام محدودیت‌های موردبحث، باید ادعا کرد که ظرفیت‌سازی برای تولید ۵۵ میلیون تن فولاد در افق ۱۴۰۴، دور از ذهن نیست، اما تولید این حجم از فولاد، در عمل غیرممکن است. در واقع توسعه فرآیندی همه‌جانبه است و بدون توجه به تمامی جوانب، نشدنی خواهد بود.
انتهای خبر/ ف
نظر شما